Για τους εργάτες, τους αγρότες και τη νεολαία που έδωσαν τη ψυχή και το αίμα τους σ’ αυτό, το ΕΑΜ έγινε κάτι πολύ περισσότερο από μέτωπο για την εθνική απελευθέρωση. Το γνωστό αντιστασιακό τραγούδι που λέει ότι «το ΕΑΜ μας έσωσε απ’ την πείνα θα μας σώσει πάλι απ’ τη σκλαβιά», συμπληρώνει «κι έχει πρόγραμμα Λαοκρατία». Όμως, στο επίσημο πρόγραμμα του ΕΑΜ, από την αρχή μέχρι το τέλος της Κατοχής, όχι μόνο η λέξη «Λαοκρατία» δεν υπήρχε αλλά ούτε καν η κατάργηση της μοναρχίας που είχε ταυτιστεί με τη φιλοφασιστική δικτατορία του Μεταξά. Η ριζοσπαστικοποίηση του κόσμου της Αντίστασης τράβαγε πολύ πέρα από το πρόγραμμα του ΕΑΜ.
Μια άλλη απόδειξη της ριζοσπαστικοποίησης ήταν η γιγάντωση του ΚΚΕ. Στο τέλος της κατοχής είχε φτάσει τα 400.000 μέλη. Γι’ αυτόν τον κόσμο, το ΚΚΕ ήταν το κόμμα των επαναστατικών αγώνων των προηγούμενων δεκαετιών που μάλιστα καλυπτόταν με την αίγλη της Ρωσίας, της χώρας που για εχθρούς και φίλους ήταν «κομμουνιστική».
Όσοι αναφέρονται στο ΕΑΜ ως την πανηγυρική δικαίωση της «σύνθεσης του εθνικού με το κοινωνικό» που μάλιστα έβγαλε τους κομμουνιστές από το περιθώριο, θα πρέπει να δώσουν μια συνολική εξήγηση για την ήττα του. Οι απαράδεκτοι συμβιβασμοί, οι Συμφωνίες του Λιβάνου ή η ντροπιαστική συνθηκολόγηση της Βάρκιζας ήταν το αποτέλεσμα μιας πολιτικής, και όχι κάποια «προσωπικά λάθη» κάποιων ηγετών. Αυτή η πολιτική είχε ένα όνομα: «Εθνική Ενότητα». Ήταν η αντίληψη ότι «όλοι οι Έλληνες» έχουν κοινά συμφέροντα, πατριωτικά.
Εθνική ενότητα = ταξικός συμβιβασμός
Υπάρχει μια σκηνή απαθανατισμένη σε φωτογραφίες και στα κινηματογραφικά επίκαιρα της εποχής που υποτίθεται ότι αποδίδει την ατμόσφαιρα της απελευθέρωσης της Αθήνας τον Οκτώβρη του 1944. Είναι ο Γεώργιος Παπανδρέου, πρωθυπουργός της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, να υψώνει την γαλανόλευκη στο Βράχο της Ακρόπολης. Εκτός από το αναπόφευκτο των κοριτσιών με παραδοσιακές ενδυμασίες που του παρέδωσαν τη σημαία, ο συμβολισμός της τελετής ήταν καλά μελετημένος. Τιμές απέδιδαν τρία αγήματα: 50 Βρετανοί αλεξιπτωτιστές, 50 αντάρτες του ΕΛΑΣ και 50 άνδρες του Ιερού Λόχου. Η «εθνική ενότητα» στο πλευρό των «Μεγάλων Συμμάχων μας, Άγγλων» σε μικρογραφία.
Η τελετή έγινε στις 18 Οκτώβρη, μια βδομάδα μετά την απελευθέρωση της Αθήνας και ενώ οι δρόμοι της έβραζαν από τις διαδηλώσεις –και τις συγκρούσεις. Εκείνη τη μέρα είχε καταφθάσει στον Πειραιά από την Ιταλία η κυβέρνηση της «Εθνικής Ενότητας» που είχε συγκροτηθεί στις 2 Σεπτέμβρη. Σ’ αυτή συμμετείχε το ΕΑΜ-ΚΚΕ με τέσσερις θέσεις. Υπουργοί ήταν ο Γ. Ζεύγος (Γεωργίας) και Μ. Πορφυρογένης (Εργασίας) και οι δυο μέλη του Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Η. Τσιριμώκος (Εθνικής Οικονομίας) και ο Ν. Ασκούτσης (Δημοσίων Έργων).
Η κυβέρνηση ήταν προϊόν της Συμφωνίας του Λιβάνου που υπογράφτηκε τον Μάη του 1944. Με πρωτοβουλία της αγγλικής κυβέρνησης, αντιπροσωπείες της κυβέρνησης του Καϊρου και των αντιστασιακών οργανώσεων από την Ελλάδα, κλείστηκαν σε ένα ξενοδοχείο ενός ορεινού θέρετρου του Λιβάνου, σχεδόν κρατούμενοι, χωρίς τη δυνατότητα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Εκεί, μετά από τρεις μέρες συνεχών επιθέσεων στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, οι αντιπρόσωποί του υποχώρησαν σε όλες τις διεκδικήσεις τους και υπέγραψαν ένα κατάπτυστο κείμενο που ανάμεσα στ’ άλλα καταδίκαζε τους «άφρονες οργανωτές» του αντιφασιστικού κινήματος των φαντάρων και των ναυτών της Μέσης Ανατολής τον Απρίλη και το αποκαλούσε «εθνικό έγκλημα».
Ο «Λίβανος» είχε προκαλέσει μια έκρηξη αποδοκιμασίας στις οργανώσεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Η ηγεσία αποφάσισε να διαπραγματευθεί ξανά για να διορθώσει την συμφωνία. Το τελικό αποτέλεσμα, όμως, δεν διέφερε επί της ουσίας. Μετά την συγκρότηση της κυβέρνησης ήρθε η συμφωνία της Καζέρτα. Οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ αποδέχτηκαν σαν ανώτερο στρατιωτικό διοικητή όλων των ένοπλων σχηματισμών έναν εγγλέζο ανώτερο αξιωματικό, τον στρατηγό Ρόναλντ Σκόμπι. Και επί της ουσίας ο ΕΛΑΣ δεσμεύτηκε να μην μπει στην Αθήνα όταν θα αποχωρούσαν οι Γερμανοί.
Το ΕΑΜ κυριαρχούσε σχεδόν σ’ όλη την Ελλάδα. Οι εργάτες, οι αγρότες και η νεολαία που είχαν ματώσει στην πάλη ενάντια στον φασισμό, στους γερμανοτσολιάδες, έβλεπαν σαν έπαθλο των θυσιών τους μια κοινωνία ριζικά διαφορετική από την Ελλάδα του μεσοπολέμου, της φτώχειας, της ανεργίας, της καταπίεσης και θεωρούσαν ότι το ΕΑΜ και το ΚΚΕ σαν τις δυνάμεις που θα πετύχουν αυτό το αποτέλεσμα. Όμως, η ηγεσία δεχόταν να μπει σε μια κυβέρνηση που διακηρυγμένο στόχο είχε να αποτρέψει αυτή την προοπτική. Ήταν η έμπρακτη εφαρμογή μιας συνολικής στρατηγικής που θυσίαζε την επαναστατική δυναμική του κινήματος στην «εθνική ενότητα» με τους καπιταλιστές και την «αντιφασιστική συμμαχία» με τους άγγλους ιμπεριαλιστές.
Με το ζόρι
Παρόλα αυτά, επρόκειτο για ένα «γάμο με το ζόρι» που όσο περνούσαν οι μέρες έμοιαζε να διαλύεται στην καυτή ατμόσφαιρα της απελευθερωμένης Αθήνας. Τα πλήθη που κατέβαιναν από τους συνοικισμούς στο κέντρο σαν ανταριασμένα ποτάμια, ένιωθαν ότι είχαν να κανονίσουν λογαριασμούς που εκκρεμούσαν όχι μόνο από τα χρόνια της Κατοχής αλλά πήγαιναν πολύ πιο πίσω, έφταναν στη δεκαετία του ’20 και του ’30.
Όταν ο Γ. Παπανδρέου ανέβηκε στην εξέδρα που είχε στηθεί απέναντι από τον Άγνωστο Στρατιώτη, διακοπτόταν συνεχώς από το σύνθημα «Λαοκρατία! Λαοκρατία!». Εκνευρισμένος, αναγκάστηκε να πει τη φράση που έχει μείνει στην ιστορία: «Πιστεύομεν και εις την Λαοκρατίαν!». Λίγες μέρες πριν είχε ζητήσει από τον Τσόρτσιλ να στείλει στην Ελλάδα «επιβλητικές δυνάμεις» γιατί «τα πολιτικά μέσα διά την αντιμετώπισιν της κρισίμου καταστάσεως δεν ήσαν πλέον επαρκή».
Το συγκεντρωμένο πλήθος ξέσπασε σε χειροκροτήματα. Όμως, οι ρητορικές νίκες ενός έμπειρου πολιτικού των κοινοβουλευτικών εδράνων, δεν μπορούσαν να εξαφανίσουν το ταξικό χάσμα που είχαν ανοίξει οι αγώνες και οι θυσίες της Κατοχής. Από μια διαφορετική πλευρά, το ίδιο πρόβλημα αντιμετώπιζαν και οι ηγεσίες του κινήματος.
Υπάρχει μια άλλη φωτογραφία, τραβηγμένη δυο-τρεις βδομάδες μετά: σε ένα από τα ατελείωτα συλλαλητήρια τα πλακάτ των διαδηλωτών απαιτούν: «Να τιμωρηθούν οι προδότες» και «Να ανοίξουν τα κλειστά εργοστάσια».
Η έκρηξη δεν θα αργούσε να έρθει, τον Δεκέμβρη του 1944.Στην ουσία αυτό σήμαινε ότι το τέλος της κατοχής δεν έπρεπε να βρει τους εργάτες με την εξουσία στα χέρια. Από την στιγμή που αυτή η προοπτική είχε αποκλειστεί, η μόνη στρατηγική που απέμεινε ήταν η αναζήτηση συμβιβασμών, που γίνονταν όλο και πιο ταπεινωτικοί μέχρι που το κίνημα πλήρωσε με το γνωστό αντίτιμο: αίμα, εκτελέσεις, τρομοκρατία.
Οι «Βάρκιζες» δεν ήταν, επίσης, απλά προϊόν κάποιων λανθασμένων επιλογών της ηγεσίας εξαιτίας των πιέσεων που έβαζε η συμμαχία του Στάλιν με τον Ρούζβελτ και τον Τσόρτσιλ. Τα θεμέλιά τους είχαν μπει από τη δεκαετία του ’30. Τότε, από το 1934 και μετά, το ΚΚΕ εγκατέλειψε τη στρατηγική της σοσιαλιστικής επανάστασης για χάρη κάποιων ενδιάμεσων σταδίων. Τότε έγινε «πραγματικά πατριωτικό κόμμα» καλώντας σε συμμαχία τα «πατριωτικά» τμήματα των αστών. Αρχικά, αυτή η στροφή συνοδεύτηκε με ριζοσπαστική φρασεολογία, ενάντια στην «ιμπεριαλιστική εξάρτηση». Ο επαναστάτης μαρξιστής Παντελής Πουλιόπουλος, προειδοποιούσε από τότε κιόλας τις καταστροφικές επιπτώσεις που θα έχει μια πολιτική που ύψωνε τείχη ανάμεσα στην πάλη για κοινωνική απελευθέρωση και στη σύγκρουση με το «ξένο» κεφάλαιο. Δικαιώθηκε τραγικά λίγα χρόνια μετά.
Υπήρχαν χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες της Αντίστασης που δυσανασχετούσαν με τους συμβιβασμούς, ένιωθαν ότι όχι μόνο το δίκιο αλλά και η δύναμη ήταν δικιά τους. Δεν είχαν όμως ούτε τη θεωρία, ούτε την πολιτική «γραμμή», ούτε, εξίσου σημαντικό, την ανεξάρτητη οργάνωση για να επιβάλουν τις θελήσεις τους.
Αυτές δεν είναι διαπιστώσεις αφ’ υψηλού και εκ των υστέρων. Οι πιέσεις ήταν τεράστιες. Ο φασισμός είχε καταπιεί την Ευρώπη, λεηλατούσε χώρες, εξόντωνε βιομηχανικά ολόκληρους πληθυσμούς που θεωρούσε «υπανθρώπους». Η αντίσταση στην καταναγκαστική εργασία και τα στρατόπεδα εξόντωσης φλόγιζε την καρδιά των εργατών παντού. Οι ηγεσίες που μιλούσαν για «πατριωτική αντιφασιστική ενότητα» μπορούσαν να περιθωριοποιούν τις φωνές που προειδοποιούσαν ότι χωρίς κοινωνική επανάσταση αυτή η ενότητα θα είχε τραγικό τέλος.
Σήμερα, όμως, ούτε καν εκείνες οι δικαιολογίες δεν υπάρχουν. Θα ήταν καθαρή πολιτική αυτοκτονία τα πρωτοπόρα κομμάτια των εργατών και της νεολαίας που παλεύουν ενάντια στην κυβέρνηση, την ΕΕ και το ΔΝΤ, να επιλέξουν πολιτικές τύπου «νέου ΕΑΜ». Είναι ψευδαίσθηση ο ισχυρισμός ότι μ’ αυτό τον τρόπο το εργατικό κίνημα και η Αριστερά θα καταφέρει να «μιλήσει λαϊκά», να κατακτήσει την «ηγεμονία» στα μεσαία στρώματα που χτυπιούνται από την κρίση, αλλά συγκινούνται από τα πατριωτικά καλέσματα. Η εργατική ηγεμονία δεν κατακτιέται ποτέ υποτάσσοντας το ταξικό στο εθνικό. Αντίθετα, έτσι το κίνημα κινδυνεύει να πλευροκοπηθεί από «εθνικά υπερήφανες» δυνάμεις που θέλουν να διασώσουν τον καπιταλισμό, μέσα στην ΕΕ και το ευρώ, αντί να τον ανατρέψουν.
Το εργατικό κίνημα θα κατακτήσει την περίφημη ηγεμονία του με τις δικές του ταξικές μεθόδους πάλης. Η σύγκρουση είναι με τον καπιταλισμό, όχι με την «νέα κατοχή». Και σύμμαχοι σ’ αυτό τον αγώνα είναι τα ταξικά μας αδέλφια σε όλες τις χώρες του κόσμου, όχι κάποιες σκιώδεις «κοινωνικές συμμαχίες» εδώ. Δεν υπάρχουν «έξυπνες παρακάμψεις» απ’ αυτό το καθήκον. Εμπρός να χτίσουμε την Αριστερά που δεν λέει ψέματα για το είδος της μάχης που έχουμε μπροστά μας, αντίθετα την οργανώνει στο κάθε της βήμα. Την Αριστερά της επανάστασης, του σοσιαλισμού, της εργατικής εξουσίας. Την Αριστερά δηλαδή που τόσο πολύ έλειψε στη δεκαετία του ’40.
https://www.historical-quest.com/el/histquest/121-h-aponomimopoihsh-ths-dosiloghs-kyvernisis-kai-h-anadysh-tou-eamikou-kratous.html
https://anaireseis.wordpress.com/2011/11/14/70-%cf%87%cf%81%cf%8c%ce%bd%ce%b9%ce%b1-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%af%ce%b4%cf%81%cf%85%cf%83%ce%b7-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b5%ce%b1%ce%bc-%ce%b5%ce%b3%cf%87%ce%b5%ce%b9%cf%81%ce%ae/
https://tetradia-marxismou.gr/%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%BA%CE%B5-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7/
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=11391208
https://eksegersi.gr/istoria/82-chronia-apo-tin-idrysi-toy-eam/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου