Για τις φασίζουσες και ρατσιστικές δηλώσεις του υφυπουργού Υγείας Δημήτρη Βαρτζόπουλου

Η Πρωτοβουλία για ένα πολύμορφο κίνημα στην Ψυχική Υγεία εξέδωσε την παρακάτω ανακοίνωση για τις φασίζουσες και ρατσιστικές δηλώσεις του υφυπουργού Υγείας Δημήτρη Βαρτζόπουλου:

“Ένας τρόπος για να βεβαιωθούμε ότι οι άνθρωποι δεν θα κερδίζουν από το έγκλημα,

θα ήταν να αφήσουμε την κυβέρνηση να το διευθύνει”.

Ronald Reagan

Θα μπορούσε να είναι ένα απλός συγκριτικός γρίφος για τους υποστηρικτές της άποψης ότι η επιστήμη διαρκώς προοδεύει κοιτώντας μόνο προς ένα καλύτερο μέλλον. Θα μπορούσε να είναι φάρσα αν αυτήν την περίοδο δεν ζούσαμε μια γενοκτονία και την εποχή της “επιστροφής της κανονικότητας”. Θα μπορούσε όμως να είναι απλά αναμενόμενο, αν κανείς κοιτάξει το χειμώνα που έρχεται.

Οι πρόσφατες δηλώσεις του υφυπουργού Υγείας μας έβαλαν να ξαναμελετήσουμε το έργο του Τσέζαρε Λομπρόζο (1835-1909), παγκοσμίως γνωστού για τις μελέτες και τις θεωρίες του πάνω στο πεδίο της χαρακτηρολογίας και της θεωρίας του περί «εγκληματικού μυαλού». Οι θεωρίες αποτέλεσαν τη βάση για την «εγκληματολογική ανθρωπολογία”.

Στον “Εγκληματία Άνθρωπο” (εκδόσεις Κάκτος) διαβάζουμε πως το έγκλημα είναι μια ασθένεια και ο εγκληματίας είναι ο φορέας της, ο εγκληματίας είναι μια ανωμαλία στην κοινωνία, που προκαλεί αναστάτωση και βλάβη, ένα κακοσχηματισμένο άτομο, προϊόν και βιολογικών – γενετικών παραγόντων.

Κατά το Λομπρόζο η κοινωνία πρέπει να επικεντρωθεί στην έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση για την πρόληψη της εγκληματικότητας και η κατανόηση της εγκληματικής συμπεριφοράς επιτρέπει την ανάπτυξη αποτελεσματικών πολιτικών.

Ο τρόπος που προτείνει είναι μεταξύ άλλων και η αναγνώριση του “εγκληματικού μυαλού” μέσω των φυσικών χαρακτηριστικών, ενώ οι σωματικές ανωμαλίες μπορούν να χρησιμεύσουν ως προειδοποιητικά σημάδια για πιθανή εγκληματική συμπεριφορά.

Στο βιβλίο του “Οι Αναρχικοί” ο συγγραφέας προσπαθεί να πείσει, πριν από 128 χρόνια, χρησιμοποιώντας τις “σύγχρονες” μεθόδους της εποχής όπως η βιομετρία, η φρενολογία, η γραφολογία και η κληρονομικότητα, ότι όλοι οι εγκληματίες θα μπορούσαν να γίνουν και αναρχικοί ή, καλύτερα, ότι όλοι οι αναρχικοί είναι δυνάμει εγκληματίες. Γι’ αυτό και προτείνει δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση του “εσωτερικού εχθρού”. Διεθνής αστυνομική συνεργασία, δημόσια διαπόμπευση των συλληφθέντων αναρχικών, επιστημονική μελέτη της κληρονομικότητάς τους (δεν έχει ανακαλυφτεί ακόμη το DNA), στενή συνεργασία δημοσιογράφων, κράτους και αστυνομίας σε θέματα πολιτικής βίας, ειδικά δικαστήρια χωρίς την παρουσία ενόρκων και τις αυστηρότερες ποινές που προβλέπει ο νόμος, ψυχολογικοποίηση των κινήτρων τους (παιδιά από διαλυμένες οικογένειες, ναρκομανείς) ώστε να υπάρχει αποπολιτικοποίηση των δράσεών τους, οργάνωση των νομοταγών πολιτών —με τη συνδρομή της αστυνομίας— για τη διάλυση των αναρχικών συγκεντρώσεων.

Σήμερα, 2024, είχαμε την τύχη να ακούσουμε έναν υφυπουργό Υγείας να ανοίγει πάλι τη συζήτηση, που κάποιοι βιάστηκαν να πιστέψουν πως έχει κλείσει. Δυστυχώς θα περιοριστούμε σε ένα μικρό μέρος της συνέντευξης που έδωσε στη δημοσιογράφο του Livemedia, Ειρήνη Συράκη. Για όποιον βιάζεται να μιλήσει για “κοπτοραπτική” ας παρακολουθήσει (καλό κουράγιο) όλο το βίντεο. Λέει λοιπόν ο υφιστάμενος του Άδωνη Γεωργιάδη, μάλλον υπέρμαχος εκείνων των “παλιών καλών εποχών” με τα ροζ και μωβ τρίγωνα με μια πιο “φιλική προς το χρήστη” ψηφιακή εκδοχή:

“Πρόληψη σημαίνει να αντιλαμβάνεσαι ποιος είναι ο εγκληματίας και να τον περιορίζεις σύντομα. Εάν αυτός είναι ανήλικος, ενδεχομένως θα προσπαθήσεις κιόλας να τον σωφρονίσεις. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά που έχουν μια επιθετική συμπεριφορά γεννιούνται από γονείς που έχουν μια επιθετική συμπεριφορά. Άρα η δική μας η πρόληψη πρέπει να κινηθεί με σκοπό να προσεγγίσει αυτή την οικογένεια και αν δεν μπορέσει να συμμορφωθεί, να απομονωθεί.

Όταν κάποιος είναι επιθετικός, είναι επιθετικός επειδή είναι γεννημένος επιθετικός και επειδή ο τρόπος με τον οποίο έχει ζήσει όλα αυτά τα χρόνια ενισχύει αυτή την επιθετικότητα. Εκείνο το οποίο μπορούμε να κάνουμε εμείς, είναι όταν διαπιστώνουμε σε πρώιμη φάση μια τέτοια επιθετικότητα, αυτή την επιθετικότητα να τη βάλουμε μέσα σε κοινωνικά κανάλια, δηλαδή να μη σκοτώνεις ή να μην επιτίθεσαι για να κλέψεις, να επιτίθεσαι στον εχθρό της πατρίδας, ή να επιτίθεσαι στον εχθρό της κοινωνίας.

Αλλά όταν κάποιος εκδηλώνει πλέον μια οργανωμένη τέτοια αντικοινωνική, επιθετική, εγκληματική συμπεριφορά, ο σωστός τρόπος είναι η έγκαιρος ανίχνευση και η καταστολή, ο περιορισμός μέσω υπηρεσιών οι οποίες θα λειτουργούν στα πλαίσια της αστυνομίας, του δικαστικού συστήματος. Είχαμε αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, επειδή ακριβώς οι επιθετικοί χαρακτήρες δεν εκτονώνονται έξω, κλείνονται στο σπίτι και εκεί εκδηλώνουν την επιθετικότητά τους στις γυναίκες τους. Και λέω συνειδητά στις γυναίκες τους, γιατί αντιλαμβάνεστε ότι σε όλη την πανίδα, σε κάθε μορφή εμβίων όντων το αρσενικό είναι πάντοτε επιθετικό. Είναι πιο επιθετικό γιατί αυτό είναι το οποίο στη φύση κυνηγάει την τροφή και αναλαμβάνει την επιθετική διεκδίκησή της ή την άμυνά της.

Το θηλυκό είναι για άλλες δουλειές, για να τίκτει και στηρίζει τη μορφή, είτε γίνεται στην αγέλη είτε γίνεται στη δυαδική μορφή που έχουμε στο homo sapiens. Άρα είναι η φύση των πραγμάτων το αρσενικό να είναι το επιθετικό, κατά συνέπεια η έννοια της γυναικοκτονίας πραγματικά έχει μια βιολογική βάση…”

Σεξισμός, βιολογικός ντετερμινισμός, καταστολή και τιμωρία: ένας ολοκληρωτισμός εν εξελίξει στα καλύτερά του.

Βιβλιογραφία

• Reagan Ronald, Adler Bill , “The Reagan wit”, Jameson Books, (1981).
• Συνέντευξη του Υφ. Υγείας Δ. Βαρτζόπουλου στο Livemedia και στην Ειρήνη Συράκη (2024.04.03)
• Τσέζαρε Λομπρόζο, “Ο Εγκληματίας Άνθρωπος”, μετάφραση: Άννινος Μπάμπης, εκδόσεις Κάκτος, (2002/1876).
• Τσέζαρε Λομπρόζο, “Οι Αναρχικοί”, μετάφραση: Μπουζάνης Τάκης, εκδόσεις Ισνάφι, (2011/1894).

Ανακοίνωση για τις δηλώσεις Βατζόπουλου εξέδωσε και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ:

Σε πρόσφατες δηλώσεις του σε ιντερνετικό μέσο (livemedia.gr), ο Δ. Βαρτζόπουλος, υφυπουργός Υγείας, αρμόδιος για θέματα ψυχικής υγείας, ξεδίπλωσε σε όλο της το «μεγαλείο» την κυβερνητική πολιτική για την ψυχική υγεία και το «ζήτημα της βίας» με ένα κρεσέντο βιολογικού ντετερμινισμού, φιλελευθερισμού και κατασταλτικής ρητορικής.

Σύμφωνα με τον Βαρτζόπουλο, η «βία των νέων» έχει κατά κύριο λόγο βιολογική βάση, αφού «αυτός που είναι επιθετικός είναι γεννημένος επιθετικός και ο τρόπος που ζει όλα αυτά τα χρόνια ενισχύει αυτή την επιθετικότητα»! Χωρίς να δίνει καμία εξήγηση για το ποια είναι τα αίτια που προκαλούν τη βία , συνεχίζει ακάθεκτος για να μας πει ότι αυτοί οι άνθρωποι (οι βίαιοι) μπορούν ή να διοχετευθούν σε τομείς της κοινωνίας όπου η βία είναι κομμάτι της δουλειάς τους, όπως τα σώματα ασφαλείας («να βάλουμε την επιθετικότητα αυτή σε κοινωνικά κανάλια, να εξυπηρετεί τους σκοπούς της κοινωνίας.[...] Να μη σκοτώνεις για να κλέψεις, να επιτίθεσαι στον εχθρό της πατρίδας, στον εχθρό της κοινωνίας»). Και για όσους, σύμφωνα με το σκεπτικό του, είναι τόσο βίαιοι που δεν κάνουν για το σκοπό αυτό, να υπάρχουν επαρκείς υπηρεσίες καταστολής, δηλαδή αστυνομία και φυλακή!

Δεν έμεινε εκεί όμως ο υφυπουργός: με απόλυτη φυσικότητα, δήλωσε ακόμα πως «εφόσον δεν υπάρχει έκπτωση στη λειτουργικότητα των ανθρώπων», το δημόσιο σύστημα Υγείας δεν πρόκειται να προσφέρει υποστήριξη. Ούτε λίγο ούτε πολύ, η πρόληψη δεν είναι στην ατζέντα του νεοφιλελεύθερου συστήματος υγείας, παρά μόνο η αντιμετώπιση των ακραίων καταστάσεων! Και πώς θα μπορούσαν άλλωστε, όταν τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας (όπου υπάρχουν) έχουν τομείς ευθύνης 300-500.000 ανθρώπων και ελάχιστο προσωπικό. Δε σου παρέχουμε συμβουλευτική σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, αλλά αν ζεις σε μια πολύ ψυχοπιεστική συνθήκη και εκδηλώσεις κάποια σοβαρή ψυχική νόσο, τότε ίσως βρεθεί ένα κρεβάτι στις διαλυμένες δημόσιες ψυχιατρικές κλινικές! Και βέβαια, αν γίνεις θύμα ενδοοικογενειακής βίας, ο δράστης σου θα έχει ποινική αντιμετώπιση! Επιμένοντας στο τελευταίο, ο υφυπουργός ψυχικής υγείας μας είπε ότι ούτε λίγο ούτε πολύ οι γυναικοκτονίες έχουν βιολογική βάση, γιατί τα αρσενικά είναι εκ φύσεως επιθετικά.

Ο υφυπουργός μας εξήγησε πως «θα ολοκληρώσει την ψυχιατρική μεταρρύθμιση», η οποία κατά τον ίδιο συνίσταται στη χαρτογράφηση των βαρέων περιστατικών εγκαίρως και στην κατεύθυνση σε ειδικά πλαίσια! Είναι γνωστή άλλωστε η προσπάθειά του εδώ και μήνες να υποβαθμίσει το δημόσιο σύστημα υγείας και να δώσει το μεγαλύτερο τμήμα των παροχών υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε ιδιωτικούς φορείς, ΑΜΚΕ και ΜΚΟ, ενώ οι παρακμάζουσες δημόσιες κλινικές θα χρηματοδοτούνται μερικώς από τον κρατικό προϋπολογισμό και κατά τα λοιπά από το ΕΣΠΑ και χορηγούς, ως να περιττεύουν…

Η συνέντευξη Βαρτζόπουλου αποκαλύπτει το ωμό σκεπτικό πίσω από τη νεοφιλελεύθερη οπτική για την υγεία και την κοινωνία. Παρά τις τεράστιες επιστημονικές δυνατότητες και τη διαρκή πρόοδο της επιστήμης, η εργατική τάξη θα συνεχίσει να ζει υποβαθμισμένα, να πληρώνει με το αίμα της και τους φόρους τα χρέη ενός κράτους το οποίο θα της παρέχει διαλυμένα νοσοκομεία, σχολεία και συγκοινωνίες, ενώ παράλληλα θα ακμάζει, τρεφόμενος με ζεστό κρατικό χρήμα ο ιδιωτικός τομέας σε κάθε πτυχή της ζωής.

Το ζήτημα της βίας δεν είναι βιολογικό αλλά ταξικό. Οι αιτίες της βίας βρίσκονται στην ίδια τη λειτουργία του καπιταλισμού. Ένα σύστημα που γεννά τη βία μέσα από τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, τους πολέμους, το ρατσισμό, το σεξισμό, τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Όσο η σημερινή κοινωνία δε δίνει καμία προοπτική στους νέους και τις νέες της εργατικής τάξης, όσο  η διαφορετικότητα θεωρείται επαρκής συνθήκη για να υποστεί κανείς περιθωριοποίηση, η βία θα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Η αστική τάξη και οι κυβερνήσεις που την υπηρετούν, «αντιστρέφουν» τα αίτια της βίας για να ενισχύσουν την καταστολή και την κυριαρχία τους.

Σε κάθε συλλογικό αγώνα, κάθε φορά που οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες ξεπερνούν τους διαχωρισμούς, διεκδικούν και αμφισβητούν στην πράξη το ντετερμινισμό των από πάνω, γεννιούνται νέες υποσχέσεις για ένα μέλλον χωρίς βία, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Για ένα μέλλον στο οποίο ο ντετερμινισμός του κου Βαρτζόπουλου και των ομοίων του θα είναι ένα ακόμα από τα κατάλοιπα της της «προϊστορίας» της ανθρωπότητας.